Jans vaste plek in het café
In het buurtcafé, op zijn bekende stekje, warmt Jan (68) zijn handen aan een dampende koffie. Door het raam volgt hij een groep jongeren die al lachend voorbijloopt, deels in gesprek, deels verdiept in hun telefoons. Hij zucht en schudt licht zijn hoofd. “Alles moet snel en met zo min mogelijk moeite,” mompelt hij, terwijl zijn blik ze nastaart.
Groot geworden met zuinigheid en regels
Jan komt uit de jaren vijftig. Thuis was luxe schaars en werken hoorde er gewoon bij. Zijn vader draaide zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het huishouden overeind en zorgde voor iedereen. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er trots op en gingen er zorgvuldig mee om. Elke gulden telde.”
Al jong aan het werk
Op zijn vijftiende stopte Jan met school om geld te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, draaide lange dagen en leerde het vak met smeer aan zijn vingers. “Het was aanpoten,” vertelt hij. “Wilde je vooruit, dan stroopte je de mouwen op. Zo simpel was het.”
De afstand die hij ervaart
Jaren later ziet hij bij veel jongeren iets terugkomen: hoge verwachtingen, minder bereidheid om ervoor te knokken. “Ze mikken op een topstart, mooi salaris en vrijheid in hun agenda,” zegt hij. “Maar zodra er een tandje bij moet, is de lol er vaak af.”
Vriend Kees en diens kleinzoon
Hij is niet de enige die dat merkt. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, haalt zijn schouders op als hij over zijn kleinzoon vertelt. “Die werkte even in de supermarkt,” zegt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘te saai’. Ik vroeg wat hij dan zocht. ‘Iets leuks, met impact.’ Tja, wat bedoel je daar precies mee?”
Van spaardoel naar levering dezelfde dag
Jan ziet een wereld die steeds sneller draait. Geduld, zegt hij, is schaars geworden. “Wij spaarden maanden, soms jaren, voor iets wat we graag wilden. Nu klik je iets aan en ligt het morgen al voor de deur. Geen wonder dat de werkelijke waarde van spullen wat vervaagt.”
Social media als glanslaag
Volgens Jan jaagt technologie die mentaliteitsverschuiving aan. “Op Instagram en LinkedIn zie je vooral hoogtepunten,” zegt hij. “Topbanen, glanzende levens. Wat je níet ziet: de missers, de doorgehaalde nachten, de afwijzingen. Het lijkt alsof succes vanzelf aan komt waaien, terwijl er achter de schermen snoeihard wordt gewerkt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net afgestudeerd, vertelde dat ze een baan wil die én goed betaalt én betekenis heeft. Jan vroeg of ze bereid was onderaan te beginnen en te groeien. “Ze keek me aan alsof ik iets geks zei,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd; ik ga toch niet starten met koffie halen en kopietjes maken?’ Ik snap haar punt, maar zo gaat het meestal wél.”
Balanceren tussen begrip en zorgen
Toch probeert Jan mee te bewegen. Hij weet dat de druk op jongeren hoog is: studieschuld, een oververhitte woningmarkt, prestatiedruk. “Misschien hebben wij het wel te graag willen gladstrijken,” zegt hij. “We gunden onze kinderen meer dan wij hadden. Misschien hebben we daardoor drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij jongeren toewenst
Zijn zorg blijft: zonder doorzettingsvermogen en geduld wordt het lastig vooruitkomen. “Het leven strooit niet alleen met cadeaus,” zegt hij. “Vallen, opstaan, opnieuw proberen – dat hoort erbij. Als je nooit oefent met tegenslag, hoe ga je dan om met echte stormen?”
Weer de straat op
Jan drinkt zijn kop leeg en kijkt nog één keer naar buiten. De jongeren verdwijnen in de drukte van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas aan en glimlacht half. “Misschien moeten we ze vooral ruimte geven,” denkt hij. “Je leert je eigen route door te dwalen, te botsen en daarna weer door te gaan.” Met die gedachte duwt hij de deur open en stapt de frisse buitenlucht in, iets milder dan toen hij binnenkwam.
