Speed-pedelecs – snelle e-bikes die je trapondersteuning geven tot 45 km/u – lijken op het eerste gezicht een topvervanger voor de auto. Ze zorgen voor minder uitstoot en lawaai, verbruiken minder energie en nemen minder ruimte in. Vanuit milieustandpunt scoren ze duidelijk beter dan een kleine elektrische wagen of een klassieke brommer. Toch is wat nuance nodig. Want naast de pluspunten hangen er ook flink wat minpunten aan vast. Zó veel zelfs dat ik er voor zou pleiten om ze helemaal te verbieden.
Autorijders op twee wielen
Mobiliteitsexpert Kris Peeters zei het al eens treffend: veel speed-pedelec-rijders zijn eigenlijk autorijders die op twee wielen verdergaan. Ze laten de wagen staan, maar willen nog altijd dezelfde afstanden aan bijna hetzelfde tempo afleggen. Voor lange woon-werkritten – tientallen kilometers – valt daar nog iets voor te zeggen. Alleen blijkt in de praktijk dat een groot deel van de gebruikers ritten doet van minder dan 10 kilometer, net zoals het gros van de auto’s op een doorsnee bedrijfsparking. Ben je gezond en jonger dan 50, dan is zo’n speed-pedelec in dat geval gewoon overkill: een gewone fiets of standaard e-bike is meer dan genoeg.
Meer motor dan spierenwerk
Met 45 km/u knal je niet dankzij je benen. Het grootste deel van de energie komt uit de motor, vaak zo’n 80% motor tegenover 20% spierkracht. Dan dringt zich de vraag op: waarom neem je geen elektrische brommer? Het idee dat een speed-pedelec “toch nog wat gezonder” is, houdt weinig stand. Onderzoek laat zelfs zien dat wandelen soms meer calorieën verbruikt dan fietsen in turbostand.
Uithangbord van de haastcultuur
De speed-pedelec is ook een uiting van onze drang naar snelheid. 20 of 30 km/u voelt voor veel mensen te traag, dus moet het sneller. Intussen deel je vaak het fietspad met kwetsbare weggebruikers: kinderen die 10 à 15 km/u rijden, ouders met bakfietsen of ouderen op een gewone e-bike. Dat snelheidsverschil creëert riskante situaties. Een bocht die voor een doorsnee fietser geen probleem is, wordt op een speed-pedelec ineens verraderlijk. Ik heb zelf al schrikmomenten meegemaakt wanneer zo’n snelle fietser onverwacht uit een hoek opdook.
Meer crashes, minder gezelligheid
De ongevalscijfers bevestigen dat beeld: naast ouderen op e-bikes zijn het vooral speed-pedelec-gebruikers die de stijging in dodelijke fietsongevallen aanwakkeren. Terwijl het aantal slachtoffers bij gewone fietsen daalt, gaat het bij deze snellere variant omhoog. Ondertussen verschuift ook de fietscultuur. Fietsen is van oudsher ook iets sociaals – naast elkaar rijden, kletsen, ontspannen – maar het gedrag op een speed-pedelec is anders. Lage, sportieve houding, helm met vizier, elektronische claxon: het oogt en voelt meer als motorrijden dan als fietsen.
Allang geen randverschijnsel meer
In Nederland, Vlaanderen en België zijn speed-pedelecs intussen geen niche meer. Ze worden massaal gebruikt voor woon-werkverkeer. Daardoor groeit hun impact op verkeer, veiligheid en fietscultuur snel. Het is dus hoog tijd om knopen door te hakken.
Tijd voor ander beleid
Een manier om die snelheidsdrang te temperen, is het aanpassen van infrastructuur en regels. Denk aan: overal binnen de bebouwde kom zone 30 invoeren en speed-pedelecs van het fietspad naar de rijbaan sturen. Daar kunnen ze hun tempo kwijt en blijft het fietspad veilig voor wie trager rijdt. Buiten de kom beslis je per context: brede fietspaden zijn gedeeld, smalle paden blijven voor gewone (e-)fietsen, terwijl speed-pedelecs de rijstrook gebruiken.
Speed-pedelecs ogen op papier groen en modern. In de praktijk wegen de nadelen vaak zwaarder: ze zijn risicovoller, in veel situaties overbodig en ze versterken een problematische snelheidscultuur. Als samenleving moeten we kiezen welke mobiliteit we willen stimuleren. Voor mij is het helder: de speed-pedelec hoort daar niet bij. Verbieden klinkt fors, maar soms is dat precies wat nodig is om weer ruimte, veiligheid en rust in het verkeer te brengen.
Wat vind jij van speed-pedelecs?
