De eerste vlokjes sneeuw trekken langs het raam van Jokes woonkamer. In de hoek brandt haar houtkachel; het vuur knispert zacht en geeft die kalme, omhullende warmte. Zie je de vorst buiten, dan snap je meteen waarom hij aan staat. Toch hoort ze de laatste tijd vooral kritiek.
‘Iedereen roept dat zo’n kachel achterhaald is, maar ik maak hem gewoon aan,’ zegt de 54-jarige vastberaden, terwijl ze haar handen warmt aan een dampende mok thee.
Wat de buren zeggen en hoe dat binnenkomt
Onlangs stonden de buren weer op de stoep. Het ging meteen over fijnstof, gezondheid en het klimaat. Voor je het weet, zit je in een soort preek, zegt Joke. Ze voelt zich dan bijna weggezet als vervuiler. ‘Alsof ik een fabriek draai,’ bromde ze later. ‘Ik wil gewoon warm zitten en naar het vuur kijken, meer niet.’
Van toen naar nu
Het schuurt voor haar ook omdat ze is grootgebracht in een tijd waarin een houtkachel doodnormaal was. Bijna iedereen had er een; niemand keek ervan op. Nu voelt het ineens verdacht als je op deze manier stookt. ‘Het is alsof ik iets verkeerd doe omdat ik mijn woonkamer knus wil hebben,’ zegt ze terwijl ze in het vuur tuurt.
Netjes stoken en toch commentaar
Volgens Joke doet ze alles zoals het hoort: droog hout, goede trek, en elk jaar de schoorsteen laten vegen. ‘Wat kan ik nog meer?’ vraagt ze zich af. Ze snapt heus dat tijden veranderen en dat het klimaat telt. Maar het wringt als mensen doen alsof je ‘even’ overstapt.
De realiteit op je 73ste en leven van je pensioen
‘Ik leef van mijn pensioen,’ zegt ze. ‘Moet ik dan ineens duizenden euro’s ophoesten voor een warmtepomp? Dat kan ik niet betalen.’ Je hoort het vaker: de lat voor duurzaamheid gaat omhoog, maar niet iedereen kan daar moeiteloos overheen. In discussies over de energietransitie voelen ouderen zoals Joke zich geregeld over het hoofd gezien.
Tussen meebewegen en je grens
Toch wil ze best meedenken. Haar kleindochter zei onlangs dat het draait om de wereld van morgen, en dat kwam binnen. ‘Natuurlijk wens ik haar een schone toekomst,’ zegt Joke. ‘Maar waarom moet ik dan alles opgeven wat mij nu warmte en plezier geeft? Er moet toch een middenweg zijn.’
Betaalbare alternatieven en eerlijke steun
Een vriend met eveneens een kachel zei het treffend: als je wil dat mensen overstappen, maak de alternatieven betaalbaar. Denk aan pelletkachels die wél binnen bereik liggen, of subsidies die niet alleen werken voor wie veel spaargeld heeft. ‘Het lijkt nu vaak alsof wij de schuld krijgen, terwijl de oplossingen te duur of te ingewikkeld zijn,’ zegt Joke. Je kunt mensen niet pushen als het alternatief buiten bereik blijft.
Meer nuance in het stookdebat
Wat haar stoort, is dat iedereen op één hoop wordt gegooid. Er zijn echt stookgewoonten die niet oké zijn: nat hout, troep in de kachel, rook die overal doorheen walmt. Maar zo stookt zij niet. ‘Ik ben juist voorzichtig,’ zegt ze. ‘Als je netjes stookt, scheelt dat enorm.’ Toch krijgt ze vaak dezelfde verwijten als mensen die het wél verkeerd aanpakken.
Praten helpt meer dan met de vinger wijzen
Ze staat open voor een gesprek. ‘Ik luister echt wel,’ zegt ze. ‘Maar het voelt vaak alsof het maar één kant op gaat en mijn situatie geen rol speelt.’ Haar simpele idee: kom langs, schuif aan bij het vuur en praat met elkaar. Kritische vragen zijn prima, maar luister dan ook echt.
Warmte is meer dan alleen graden
Voor Joke is de kachel meer dan een ding. Hij doet haar denken aan vroeger, aan het huis van haar moeder waar het fornuis het kloppende hart was. ‘Het is traditie,’ zegt ze, ‘een stukje thuis.’ Die warmte zit niet alleen in graden, maar ook in gevoel. Dat zet je niet zomaar aan de kant.
Haar huis, haar keuze
Aan het eind van de rit is ze resoluut: zolang ze netjes stookt, blijft het vuur aan. Ze zoekt de balans tussen de buitenlucht respecteren en zichzelf warm houden. ‘Laat mensen maar praten,’ zegt ze met een kleine glimlach. ‘Dit is mijn huis, en hier maak ik mijn eigen keuzes.’
