Het TBC-huisje: Een Historisch Monument in de Strijd tegen Tuberculose
In de eerste helft van de twintigste eeuw werd op verschillende manieren tegen tuberculose gevochten. Een opvallend bouwwerk uit die tijd was het tbc-huisje, ook wel een lighuisje genoemd. Dit kleine houten gebouwtje was speciaal ontworpen als plek waar mensen met tuberculose geïsoleerd konden herstellen. We duiken in dit artikel in de achtergrond, functie en het gebruik van deze bijzondere huisjes.
De Achtergrond: De Tuberculose-uitbraak
In de negentiende eeuw was tuberculose een van de meest dodelijke ziekten in Europa. Ongeveer één op de vier sterfgevallen was het gevolg van dit besmettelijke longprobleem. De ziekte werd voornamelijk in verband gebracht met slechte hygiënische omstandigheden en vervuilde lucht, vooral in steden. Ondanks dat er in de vroege twintigste eeuw verbeteringen kwamen in huisvesting en gezondheidszorg, was er nog geen effectieve behandeling voor tuberculose.
Bedrust, frisse lucht, zonlicht en gezonde voeding vormden de belangrijkste elementen van de behandeling. Sanatoria speelden hierop in, maar niet iedereen kon of wilde daarheen. Daarom kwamen de tbc-huisjes, waarin patiënten hun herstel dichter bij huis konden voortzetten.
Locaties van de TBC-huisjes
In Nederland en het Verenigd Koninkrijk bevonden deze huisjes zich veelal bij ziekenhuizen, sanatoria of gezondheidsverenigingen. Patiënten konden ze ook in hun eigen tuin of net buiten hun dorp neerzetten. De medische zorg kwam meestal op afspraak door een verpleegkundige, terwijl de familie de rest van de verzorging deed.
Deze huisjes konden gekocht, gehuurd of geleend worden van instellingen als sanatoria of verenigingen. Soms waren ze als bouwpakketten verkrijgbaar, waardoor ze makkelijk op- en afgebouwd konden worden.
In de Verenigde Staten werd dit concept ook toegepast, met name in Colorado Springs, waar het drogere bergklimaat als heilzaam gold voor mensen met tuberculose. Charles Fox Gardiner, een Amerikaanse dokter, ontwierp daar achthoekige hutjes om de kans op kruisbesmetting te beperken. In tegenstelling tot de mobiele versies in Europa, stonden deze hutjes vast.
Het Ontwerp van een TBC-huisje
De tbc-huisjes varieerden qua vorm en grootte, maar waren meestal eenvoudig houtconstructies met veel glas om zoveel mogelijk zonlicht binnen te laten. Ze waren vaak wit of groen geverfd en hadden grote ramen of deuren aan de voorkant voor frisse lucht en zonlicht.
Sommige Britse huisjes hadden een draaiplateau of wieltjes, zodat ze met de zon meebeweegden. Ook in Nederland waren er draaibare en vaste modellen.
Gebruik en Verdere Ontwikkeling
In deze huisjes verbleven patiënten zowel overdag als ’s nachts, soms voor maanden of zelfs jaren. Na de opkomst van effectieve medicijnen in de jaren ’50 werden de tbc-huisjes niet meer gebruikt voor hun oorspronkelijke doel. Veel van deze huisjes kregen een nieuwe functie als tuinhuisje, zomerverblijf of schrijfplek. Bekende gebruikers van een draaibaar schrijfhuisje waren de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw en de seksuoloog Havelock Ellis.
Vandaag de dag zijn sommige tbc-huisjes bewaard gebleven als museumstukken. Het Nederlands Openluchtmuseum heeft sinds 1982 zo’n huisje in de collectie, en ook het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en het Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum hebben er een exemplaar.
Het tbc-huisje blijft daardoor een belangrijk historisch symbool van een periode waarin de geneeskunde grotendeels afhankelijk was van natuurlijke elementen zoals zonlicht en frisse lucht.
Foto Door Dick van Aggelen – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=47340865
