Misschien is het je opgevallen: dat kleine ronde litteken op de bovenarm van je ouders of grootouders. Het ziet er mysterieus uit, ligt vaak dicht bij de schouder en lijkt op een ingedeukte cirkel met kleine inkepingen. Misschien heb je je afgevraagd hoe het daar is gekomen, of het is je nooit echt opgevallen tot iemand het aanwijst.
Dat litteken heeft een verhaal vol geschiedenis. Het herinnert aan een belangrijke vaccinatie: de pokkenprik. Deze kleine markering is een stille herinnering aan een tijd waarin bescherming tegen een dodelijke ziekte: de pokken, essentieel was.
Voor mensen die na de jaren 1970 geboren zijn, is dit misschien onbekend. Maar als je het aan je ouders of grootouders vraagt, zullen ze zeggen dat het van een pokkenvaccin komt. Dankzij dit vaccin zijn wereldwijd miljoenen levens gered.
Pokken, ook bekend als variola, was een zeer besmettelijke en vaak dodelijke ziekte. Het veroorzaakte hoge koorts en hevige huiduitslag, en kon ernstige littekens achterlaten. In ernstige gevallen leidde het zelfs tot blindheid en de dood. Voor de komst van het vaccin in de 20e eeuw eiste deze ziekte het leven van miljoenen.
Waarom liet dit vaccin zo’n duidelijk litteken achter? Anders dan moderne vaccins, verliep de pokkeninenting op een ruigere manier. Het virus werd met een speciale bifurcatienaald – een naald met twee scherpe punten – in de huid van de bovenarm gebracht. Deze procedure veroorzaakte een huidreactie: er ontstond eerst een bultje, dat veranderde in een blaar en uiteindelijk in een korst. Als de korst eraf viel, bleef er een blijvend litteken achter als bewijs van de succesvolle vaccinatie.
Geschiedenis en Het Einde van de Pokkenvaccinatie
In vroegere tijden waren vaccinatieboekjes niet nodig. Het litteken was een levend vaccinatiebewijs. In sommige landen moest je je litteken zelfs laten zien als bewijs van vaccinatie als je ergens werk zocht, naar school wilde gaan, of op reis ging.
Uiteindelijk werd de ziekte door wereldwijde vaccinatiecampagnes uitgeroeid. In Nederland werd in 1972 gestopt met de verplichte pokkenInentingen. Het virus was in grote delen van de wereld bijna verdwenen. In 1980 verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de pokken officieel uitgeroeid. Het was de eerste – en nog altijd enige – ziekte die wereldwijd werd geëlimineerd.
Als je voor 1972 bent geboren, is de kans groot dat je zo’n litteken hebt. Ben je na dat jaar geboren? Dan is de kans verwaarloosbaar dat je tegen pokken bent ingeënt en dat litteken hebt gekregen.
Waarom blijft dat litteken zo zichtbaar? Dit komt door de hevige huidreactie. Het vaccin bevatte een verzwakt levend virus dat een sterke reactie veroorzaakte. Deze reactie ging diep in de huid en veroorzaakte een kleine infectie die je lichaam moest bestrijden. Het litteken dat achterbleef was stevig en vaak wat ingedeukt, waardoor het blijvend zichtbaar bleef.
Als je er nog steeds een hebt, draag je letterlijk een stukje geschiedenis bij je. Het wordt vaak gezien als een symbool van bescherming en overleving.
Ondanks dat pokken uitgeroeid zijn, wordt het virus nog opgeslagen in enkele laboratoria voor onderzoek. Dit roept zorgen op, zoals het risico dat het als biowapen kan worden misbruikt. Daarom bestaan er nog pokkenvaccins, maar deze zijn alleen voor specifieke groepen, zoals militairen of wetenschappers die mogelijk eraan blootgesteld kunnen worden.
Dit litteken is als een tijdcapsule. In een wereld die constant verandert door technologie en gezondheidszorg, bevat dat litteken een herinnering aan tijden waarin de strijd tegen ziekten zoals pokken vele levens redde. Bekijk zo’n litteken op je arm of die van iemand anders met waardering en verwondering — het herinnert ons aan de kracht van vaccinatie.
